“Ik ben een trainer die aanvallend voetbal wil spelen en de absolute wil om te winnen weer terug ga brengen in de ploeg. We moeten meer ‘geven’. Ajax staat voor dominant voetbal, veel kansen creëren en -scoren.” Dat is wat John Heitinga zei voorafgaand aan zijn eerste wedstrijd als hoofdverantwoordelijke van Ajax. Bij de beloftenploeg heeft Heitinga al bewezen te kunnen leveren wat hij belooft.
John Heitinga heeft nooit onder stoelen of banken geschoven dat hij ooit hoofdtrainer van Ajax wilde worden. Net iets meer dan anderhalf seizoen nadat de oud-verdediger van onder andere Atlético Madrid en Everton in de Keuken Kampioen Divisie eindverantwoordelijke is, is het dan zo ver. Hij neemt het stokje over van de ontslagen Alfred Schreuder tot minimaal het einde van het seizoen.
De achterban zal blij zijn dat iemand die vanaf zijn zevende al op De Toekomst rondliep en alle vertegenwoordigde elftallen tot en met het eerste doorliep nu voor de groep staat. Met in totaal zo’n 25,5 jaar ervaring als speler en trainer bij ‘zijn’ club weet hij wat er gevraagd wordt bij Ajax. Dat is ook duidelijk te zien in zijn trainersfilosofie. Uit de cijfers blijkt dat zijn woorden ook daadwerkelijk terug te zien zijn.
Heitinga coachte uiteindelijk 59 wedstrijden voor Jong Ajax in de Keuken Kampioen Divisie. Van der Gaag 67, Reiziger (75), Keizer (38), Ulderink (74), Groenendijk (38).
In vergelijking met zijn voorgangers op de bank is hij niet de meest succesvolle. Dat was op basis van punten per wedstrijd, doelpunten vóór én tegen Marcel Keizer. Niemand deed het op basis van die data beter dan hij, al werd Michael Reiziger in het seizoen 2017/18 kampioen van de eerste divisie. Bijna op alle andere statistieken is Heitinga de derde meest succesvolle Jong Ajax-trainer, behalve qua doelpunten tegen per wedstrijd. Daar presteerde alleen Ulderink beter.
Sinds de aanstelling van Heitinga in het seizoen 2021/22 zijn er maar liefst acht verschillende statistieken waarin niemand het beter deed dan het beloftenelftal van de Amsterdammers. Daarbij moet wel rekening worden gehouden dat het soms gaat om absolute aantallen en dus promovendi FC Emmen, FC Volendam en Excelsior slechts 38 wedstrijden speelden. Degradanten PEC Zwolle, Willem II en Heracles speelden dus pas 21 wedstrijden in de KKD. Desondanks zijn ze alsnog beter dan alle zeventien andere ploegen die óók 59 wedstrijden hebben gespeeld. Er zijn een aantal pijlers die passen bij de Ajax-filosofie die bij Heitinga in goede armen lijken te zijn.
Balbezit
Wat betreft het totale aantal succesvolle passes (in totaal én per wedstrijd) is er geen club die tot zo’n hoog aantal kwam. Gemiddeld versturen zijn pupillen zo’n 484,7 keer de bal van voet naar voet. Alleen FC Emmen kwam vorig seizoen gemiddeld het dichtste bij met 431,9. Het is dus ook niet zo gek dat Jong Ajax sinds Heitinga’s aanstelling de hoogste passnauwkeurigheid heeft in de KKD. 84,4% van de passes komen aan, waarmee ze bijvoorbeeld Jong PSV (81,9%) en FC Emmen (81,8%).
Daar blijft het niet bij. De definitie van ‘dominant voetbal’ wordt vaak gerelateerd aan veel de bal hebben (en hem meteen terugwinnen als je hem verliest). Hoewel we in de Eredivisie al meerdere speelronden hebben gezien dat de teams met het meeste balbezit niet perse winnen, kan het publiek in de Johan Cruijff ArenA zich wel voorbereiden op activiteiten aan de bal.
Er was in de afgelopen anderhalf jaar geen club in de KKD met zo’n hoog percentage balbezit (62,0%). FC Emmen en PEC Zwolle komen met respectievelijk 56,8% en 56,7% het dichtste bij. Ook is er geen team dat tot zó veel passketens waarbij de bal minstens tien keer rondging, liet noteren als bij Heitinga’s ploeg. Het verschil met de nummer twee is enorm (265 keer).
Druk zetten
Er zijn een aantal statistieken waarin uit te drukken valt op een team veel/vroeg druk zet. De visie van de Amsterdammers is dat ze zo snel mogelijk de bal terug willen heroveren als ze de bal verloren hebben. Een daarvan is de statistiek ‘Passes Per Defensive Action’ wat inhoudt: het aantal passes voordat een verdedigende actie wordt ingezet om de bal te veroveren.
Zoals in de tabel al te zien is, was er sinds de aanstelling van Heitinga bij Jong Ajax geen trainer die zijn ploeg zó snel een verdedigende actie liet inzetten als hij. FC Emmen en Almere City waren ook ‘fan’, van vroege pressing waardoor het verschil minimaal is, maar toch nét iets later.
639 high turnovers monde uit in 92 schoten waar zeven keer uit werd gescoord.
Ook de statistiek ‘high turnover’- het aantal keer dat een bal op maximaal veertig meter van het vijandelijke doel wordt verovert- is er geen team dat zo goed scoorde. Het verschil met nummer twee De Graafschap in dat klassement (639 om 579) bedraagt zestig balveroveringen. Het zorgde voor 92 schoten, waarmee ze wederom het beste zijn. En alsof dat nog niet genoeg is. Ook qua balveroveringen in het meest aanvallende derde deel komt er geen club tot zo’n hoog aantal dan het opleidingselftal.
Aanvallend voetbal
Dan nog wellicht het belangrijkste. Doelpunten maken. Ajax heeft in de eerste seizoenshelft meerdere keren moeite gehad om het net te vinden. Aan aanvalsdrang was op zich geen gebrek al moest het onder Schreuder wel Feyenoord voor zich dulden als het gaat om het totaal aantal schoten. Bij schoten die effectief tussen de palen waren bleef Feyenoord koploper, maar voegde PSV zich daar ook nog aan toe. Heitinga belooft de fans aanvallend voetbal met veel gecreëerde kansen én goals.
Hoewel de 39-jarige hoofdtrainer zelf verdediger was, weet hij wel hoe hij zijn ploeg kan laten excelleren voorin. Sinds dat de 87-voudig oud-Oranje-international voor de groep stond op De Toekomst wist alleen Roda JC vaker op doel te schieten in de KKD dan zijn ploeg. Het scheelt vijf schoten (352 om 347), terwijl het verschil met nummer drie ADO Den Haag 25 bedraagt. Toch blijkt dat de Amsterdammers een stuk effectiever zijn. Als het gaat om doelpunten zijn de rollen omgedraaid en leiden de beloften de dans.
Zoals het Ajax befaamd moet via verzorgd voetbal het doel van de opponent bereikt worden. En ook daarin bedient de trainer uit Alphen aan den Rijn de fans op hun wenken. Wat betreft de statistiek ‘opgebouwde aanvallen’- een aanval uit open spel die minstens tien aaneengesloten passes bevat en die eindigt in een schot of balcontact in de vijandelijke zestien- is er geen club beter dan de jongelingen. Met 163 opgebouwde aanvallen in 59 duels (gemiddeld 2,8 per wedstrijd) bleven ze de concurrentie flink voor. Jong AZ is de eerstvolgende in dat klassement met 121 uit hetzelfde aantal duels (2,1 per duel).
Dit alles was met een selectie die enorm afwisselend was. Je zou zeggen dat het met een vaste selectie makkelijker is om zijn automatismen erin te slijpen. Hoewel de data zegt dat Heitinga het Ajax-dna bevat, is het nog maar de vraag hoe zich dat uit. De 1-4 bij Excelsior was broodnodig, aangezien het de eerste na zeven wedstrijden zonder overwining was, maar daar was ook nog voldoende op aan te merken. In de KKD waren er ook voldoende potjes onder zijn leiding, die niet 'Ajax-waardig’ waren.